Nazi devletinde Reinhard Heydrich ideal bir SS mensubu olarak kabul edilir: uzun boylu, sarışın ve her şeye hazır. Bu sevecen görünümlü aile babası, Hitler‘in ırkçı fanatizminin acımasız bir uygulayıcısıdır – bazıları ona „sarışın canavar“ der. Bu karanlık efsanenin arkasındaki insan kim?
Reinhard Heydrich: Kariyerist
Berlin 9 Haziran 1942. Bir suikasta kurban giden SS lideri ve polis teşkilatının generali Reinhard Heydrich için devlet cenaze töreninde. Bizzat Hitler yaptığı övgü dolu konuşmasında Reinhard Heydrich’in „Alman Reich’ı fikrinin en güçlü savunucularından biri olan en iyi Nasyonal Sosyalistlerden biriydi“ diye bahsediyordu. Ama kaderin bir oyunu: Bu sözde saygın adam oldukça geç ve tesadüfen Nazi oldu.
Ocak 1931‘de genç bir subay, Reichsmarine‘de bir askeri yargıçın önünde hesap vermek zorunda kaldı. Adı Reinhard Heydrich‘ti. 26 yaşındaki teğmen, genç bir bayana evlilik sözü verip sonra başka biriyle nişanlanmakla suçlanıyordu. Donanma onu rütbeleri sökülerek ordudan ihraç etti. Hayatının şokuna sebep olan bu olay, Heydrich‘in en güçlü motivasyonu haline geldi.
Donanmadan ihraç edilmesiyle ilgili bu önemli olay nedeniyle yaşadığı travma hayatının geri kalan kısmını önemli bir şekilde etkiledi. Bundan böyle hangi görevi üstlenirse onu en mükemmel bir şekilde ifa edecekti. Nişanlısı Lina von Osten, görevden alınmasına rağmen onunla evlendi. Ateşli bir Nazi olan Lina, işsiz kalan kocasını Hitler‘in partisinin paramiliter bir kolu olan SS‘e başvurmaya teşvik etti. SS liderleri olan 30 yaşındaki Heinrich Himmler ve adamları, Hitler ve diğer önde gelen parti üyeleri için kişisel korumalar olarak hizmet ediyorlardı. Himmler, SS‘i partinin seçkin birliklerine dönüştürmek istiyordu.
„Adolf Hitler’e, ölene kadar itaat edeceğime yemin ederim.“
Haziran 1931‘de Heydrich, Himmler‘le bir ön görüşme yaptı ve kabul edildi. Aslında Himmler, SS‘de bir gizli servis kurabilecek bir iletişim subayı arıyordu – ancak Heydrich‘in yalnızca telsiz operatörü eğitimi vardı. Ancak tavrı ve görünüşü Himmler‘i hemen ikna etti. Reinhard Heydrich, Nazi klişesine yüzde yüz uyuyordu: uzun boylu, sarışın, mavi gözlü, bir aryan idealinin özetiydi sanki. Heydrich, Himmler‘in gölgesinde hızla yükselen bir kariyer yaptı. Hitler 1933‘te iktidara geldikten sonra Himmler, Bavyera Siyasi Polisinin başına geçti. 29 yaşındaki Heydrich‘i vekili ve teşkilatın asıl başkanı yaptı.
Heydrich, eyalet polisini siyasi muhaliflere karşı bir terör aracına dönüştürdü. Münih yakınlarında kurulan Dachau Toplama Kampında SS yardımcı polis görevini üstlendi. Nazi rejimini eleştirenler burada keyfi olarak yargısız savunmasız hapsediliyordu. Heydrich de büyük tanınmış şahsiyetleri bile tutuklamaktan çekinmiyordu. Nobel ödüllü Thomas Mann‘ın mal varlığına el koydu ve Nasyonal Sosyalistlerin rakibi olduğu için onu tutuklamak istedi. Ancak yazar çoktan yurtdışına kaçmıştı. Heydrich bu eylemleriyle kendini kanıtlamak mı istiyordu?
Reinhard Heydrich akıntıya kapılmış gidiyordu. O, kesinlikle Adolf Hitler‘in ilk dava arkadaşlarından ya da destekçilerinden değildi ve bu bakımdan onu bu tür eylemlere iten başka bir şey vardı, yani sonradan din değiştirenlerin radikalizmi gibi.
Yavaş yavaş SS, tüm nazi almanyasında polisin komutasını devraldı. Yeni diktatörlüğün güvenlik aygıtı, devlet içinde devlet haline geldi. Bu SS-İmparatorluğunda Himmler‘in ardından Reinhard Heydrich tartışmasız 2 numara ve Himmler’in en önemli adamı oldu. SS‘deki kariyeri de onu içten içe değiştirdi. Nazilerin ideallerini kendine mal etti. İnançları değişti ama bir şey aynı kaldı: Her zaman en iyisi olmak hırsı.
Reinhard Heydrich: Mükemmeliyetçi
1935‘te Reinhard Heydrich bir SS dergisine şunları yazdı: „İlkelerimizin doğruluğunu kanıtlamak için her alanda en iyisi olmalıyız.“ Bu, örneğin sporda hayatında kendine düstur edindiği bir slogandı. Heydrich son derece iyi bir eskrimci, ama aynı zamanda bir yelkenci, binici ve pentatloncuydu. Yan etkileri olan bir hırs. Rakipleri Heydrich‘ten çekiniyordu çünkü o kötü bir kaybedendi ve yenilgiyi kesinlikle hazmedemiyordu. SS‘in örnek sporcusu beğenilmekten çok kendisine hayran olunmasını istiyordu.
Reinhard Heydrich rahat bir insan gibi görünmüyordu. Espri yapmazdı, oldukça mesafeliydi, bazı insanlar onu güçlü bir teknokrat sanırdı. Ama savunduğu ideolojisi, çok aşırı ve çok dogmatikti. Özel hayatında da rejime sadık bir rol modeldi. 1933‘te eşi Lina ona bir erkek evlat verdi verdi. Arkasından üç çocukları daha oldu. Kendisini SS ruhu içinde şefkatli bir baba olarak gösteriyordu.
Yeni ailenin hiçbir eksiği yoktu. 1937’de Heydrich, Berlin’deki Schlachtensee’den pek de uzak olmayan göl manzaralı bir villa satın aldı. Hitler’in seçkinlerinin bir parçası olmanın avantajlarından biri. Savaşta bile, diğerleri hayatlarını riske atarken bir ofis çalışanı olarak görülmek değil, bir rol model olmak istiyordu. Kendi arzusuyla savaş pilotu eğitimi alıp ve Doğu Cephesi üzerinde görev uçuşları yaparken, Temmuz 1941’de Sovyet uçaksavar ateşine maruz kalıp uçağı isabet aldı. Heydrich alman ve rus cepheleri arasına acil iniş yapmak zorunda kalınca bir Alman devriyesi onu bulup kurtarmıştı.Bu olaydan sonra üniformasının üzerinde gururla taşıdığı Birinci Sınıf Demir Haç nişanını aldı.
Başkalarını etkilemek için hayatını tekrar tekrar riske atıyor, güvenlik eskortu olmadan üstü açık bir arabaya biniyordu. Bu tedbirsiz davranışı daha sonra onun ölümüne neden olacaktı.
Uygulayıcı
Reinhard Heydrich ve Himmler, Hitler’in yazlık evi ve Nazi devletinin ikinci hükümet merkezi olan Obersalzberg’deki konutuna gittiler. Aslında alışılmışın dışında bir ziyaret. Heydrich güçlü bir adam olmasına rağmen, yalnızca amiri Heinrich Himmler’in Hitler’e doğrudan erişimi vardı. Bir kaç istisna dışında.
Heydrich ve Hitler kişisel olarak belki on-onbeş kez görüştüler, bu yüzden ilişkiyi kişisel yakınlık olarak tanımlamak pek doğru olmaz. Bununla birlikte, Hitler için, Reinhard Heydrich önemli bir kişiydi ve Heydrich, Yahudi sorunu söz konusu olduğunda her zaman merkezi toplantılara dahil olurdu.
Siyonistlerin dünya egemenliği kurma hayalini önleme fikri, Hitler ve Himmler’in ideolojisinin merkezinde yer alıyordu. Heydrich, düşman yahudi imajını benimsedi ve harekete geçti. Savaş sırasında SS polis ağını Alman işgali altındaki Avrupa’ya yaydı. Hiç kimse SS’in erişiminden kaçmamalıydı. Heydrich, tüm Avrupa’nın Yahudilerden arınmış olmasını amaçlıyordu. Ocak 1942’de Heydrich, meşhur “Wannsee Konferansı” için Reich’ın üst düzey temsilcilerini Berlin’deki Wannsee’de bir toplantıya çağırdı.
Rahat bir ortamda “Yahudi sorununun nihai çözümüne” yönelik ileri adımları netleştirmek istiyordu. Burada ipleri elinde tutan açıkça Heydrich’di. Elbette bu politikanın ilham kaynağı ve destekçisi olarak Hitler ve Himmler’den ayrı tutulamaz ama belirleyici radikalleşme adımlarını atan da kendisidir. Konferansta Heydrich, orada bulunan herkesin zaten uzun süredir bildiği bir şeyi duyurdu. Bu bir çalışma yemeğiydi, ve çalışma yemeklerinde olduğu gibi birlikte kahvaltı edildi ve temelde kabul edilen şeyler üzerinde hemfikir olundu. Tutanaklar da gösteriyor ki, aslında herkes bilgilendirildi ve kimsenin esaslı bir itirazı olmadı. Heydrich “Bunlar Yahudiler, bunlar ve farklı ülkelerdeki milyonlar ve hepimiz onları sınır dışı edeceğiz ve bunu artık biliyorsunuz” dedi. Toplantıya katılanlardan kimse şaşırmadı, sadece orada oturup: Evet, evet, dediler.
Yahudiler sadece sürgün edilmekle kalmıyorlardı. Konferanstan iki ay sonra Heydrich’in SS’leri, Lublin yakınlarındaki Belzec’te yeni bir tür kamp inşa ettiler: Bir imha kampı. Bugün yer bir anıt. Belzec yaklaşık altı hektar büyüklüğündeydi, yani üç ya da dört futbol sahası kadar bir alana yayılıyordu. Aslında pek de büyük bir kamp değil. Ve aslında, bu yerleşkede tuğladan yapılmış tek bina gaz odasıydı.
Hiçbir şeyden şüphelenmeyen Yahudiler, kampa varışlarından sonra bu tuğladan yapılmış binaya dolduruluyorlardı. Binanın cephesinde bir Davut Yıldızı ve “Hackenholt Vakfı” yazısı vardı. Zevksiz bir şaka. Hackenholt, imha tesisinin motorunu çalıştıran SS görevlisinin adıydı. Gaz odasına karbon monoksit pompalıyordu. Vardiya başına 1500’e kadar insanı bu şekilde öldürüyorlardı.
Heydrich için öldürülenler, acımasızca savaşılması gereken Reich düşmanlarıydı. Milyonlarca Yahudi’nin öldürülmesi daha sonra onun onuruna “Reinhard Operasyonu” olarak adlandırıldı.
Prag Cellatı
Eylül 1941’de Heydrich, Hitler tarafından Prag’a gönderildi. Diğer görevlerinin yanı sıra işgal altındaki Çek Cumhuriyeti’nde filizlenen direnişi bastırmakla görevlendirildi. Reinhard Heydrich, vardığında direnişi kırmak ve gözdağı vermek için 400 kişiyi idam ettirdi ve olağanüstü hal ilan etti.
Heydrich, silah endüstrisinden en iyi şekilde randıman almak için zoraki çalıştırmayı başlattı. Pilsen’deki Skoda fabrikasında, Nisan 1945’e kadar Wehrmacht’a için önemli silahlar üretildi. Yahudi karşıtı politikanın çoğunu da bizzat kendisi tanıttı ve Terezin getto-toplama kampı onun gözetiminde kuruldu.
Heydrich, ulusal kimliklerini yok etmek için Çekleri Almanlaştırmak veya sürgüne göndermek istiyordu. Gücünü göstermek için içinde ortaçağdan kalma Wenceslas’ın tacının da bulunduğu kraliyet hazinesinin anahtarlarını istedi. Eski bir efsaneye göre, bu tacın üzerinde bir lanet olduğununa inanılıyordu. O tacı hak etmediği bir şekilde başına takan kişi bir yıl içinde ölürmüş. Heydrich’in gerçekten bu tacı giyip giymediği bilinmiyor.
Londra’da sürgünde bulunan Çek hükümetinin başkanı Eduard Benes dünyaya bir mesaj göndermek istiyordu. Çek halkını savaşmaya ve direnmeye davet ediyordu. İskoçya’nın dağlık bölgelerinde, sürgündeki Çek ve Slovak askerler anavatanlarında yapılacak özel bir operasyon için eğitim görüyorlardı. Paraşütle atlayacaklar ve Heydrich’in saltanatına son vereceklerdi.
1941 in Aralık ayında İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerine ait bir Halifax uçağı, Çek Cumhuriyeti’nin üzerinde paraşütle iki ajan bıraktı. Jan Kubis ve Jozef Gabcik. Heydrich’i öldürme planı Antropoid Operasyonu başlamıştı. Bu arada Antropoid, “insana benzer” anlamına gelir. Ajanlar, Prag’a gelişlerinden sonraki 5 ay boyunca devamlı bir suikast fırsatı kolladılar. Sonunda Mayıs 1942’de eylem vakti gelmişti. Palais Waldstein’da yapılan Prag Müzik Haftaları etkinliklerinde suikasti gerçekleştireceklerdi. Heydrich çifti 26 Mayıs 1942 akşamı bir göteriye katıldılar. Bu Heydrich’in canlı olarak görüntülendiği son fotoğraf karesi oldu.
Ertesi gün sabah saat 10’da Heydrich, her zaman olduğu gibi refakatçisiz, üstü açık bir arabayla havaalanına doğru yola çıktı. Heydrich, çek ulusal direniş liderlerinin bunun çok büyük bir cezalandırma silsilesiyle sonuçlanacağını çok iyi bildikleri için kimsenin ona saldırmaya cesaret edemeyeceğine inanıyordu. Gerçekten de ülkedeki direniş suikaste karşıydı. Ancak Londra’daki sürgün hükümeti bunu görmezden geldi.
Suikast için seçilen yerde keskin bir viraj vardı, Heydrich’in Mercedes’i onu makineli tüfekle vurabilmeleri için yavaşlamak zorunda kalacaktı. Suikastçiler arabayı durdurup ateş etmek istediler ancak silahları tutukluk yaptı. İlk bakışta suikast girişimi ters gitmiş gibi görünüyordu. Ama Heydrich kaçmak yerine suikastçılarla çatışmak isteyince. İkinci suikastçi bir el bombası attı. Saldırganlar kaçmayı başardılar, Heydrich ağır yaralı olarak olay mahallinde kaldı. Bir hafta sonra da hastanede öldü.
Ölümü aldığı yaralardan olmadı, kan zehirlenmesinden öldü. Hastahanede Antibiyotik yoktu, sadece sülfonamid vardı ve enfeksiyon için yeterince kuvvetli değildi. Heydrich acı çekerek öldü. Alman işgalciler ve SS saldırının intikamını almak için Prag’dan pek de uzak olmayan Lidice köyünü yerle bir ettiler. Yıkılan sadece evler değil. Lidice bir Çek travması oldu. 173 erkek olay yerinde vurularak öldürüldü, daha sonra 80 kadın ve erkek daha öldürüldü. Lidicedeki çocuklardan birkaçı Almanlaştırıldı. Diğerleri gaz odalarında can verdiler.
Heydrich’in dul eşi, 2. Dünya Savaşından sonra kurulan Almanya Federal Cumhuriyetinden 1985 yılında ölene kadar savaşta ölen bir generalin dul maaşını almaya devam etti. Kocasının işlediği suçlardan asla pişmanlık duymadı. Heydrich’in onurlu bir adam olduğu iddiasını sürdürdü.
